Ο υπόλοιπος κόσμος έχει πλέον ανάγκη τη Δύση (Αμερική και Ευρώπη) όπως την είχε κάποτε; Ή μήπως συμβαίνει το εντελώς ανάποδο;

Ο εμπορικός πόλεμος που ξεκίνησαν οι ΗΠΑ, με δασμούς που πρακτικά αφορούν όλες τις χώρες του πλανήτη, είναι ο τρόπος διαχείρισης της παγκοσμιοποίησης από τον Ντόναλντ Τραμπ. Θέλει να φέρει τις επενδύσεις και τα εργοστάσια πίσω στην Αμερική από τις χώρες της Ασίας αλλά και των άλλων ηπείρων, και όχι μόνο να κλείσει το εμπορικό έλλειμμα των ΗΠΑ προς την Κίνα, την Ευρώπη, τον Καναδά και το Μεξικό. Το ερώτημα, όμως, είναι αν όλα αυτά, αν ο νέος προστατευτισμός του Τραμπ, θα φέρουν τον πλούτο από τις νέες οικονομικές δυνάμεις πίσω στην Αμερική. Και το ακόμα σπουδαιότερο ερώτημα είναι αν ο υπόλοιπος κόσμος έχει πλέον ανάγκη τη Δύση (Αμερική και Ευρώπη) όπως την είχε κάποτε. Ή μήπως συμβαίνει το εντελώς ανάποδο; Μήπως η Δύση δεν μπορεί πλέον να ζήσει χωρίς τον υπόλοιπο κόσμο; Και αν ακόμα φύγουν όλες οι αμερικανικές επενδύσεις από την Κίνα, τι θα πάθει η Κίνα; Μόνο η εσωτερική αγορά της είναι δυο φορές μεγαλύτερη από τις αγορές των ΗΠΑ και της Ε.Ε. μαζί.

Η Κίνα είναι πλέον μια τεχνολογική υπερδύναμη. Δεν είναι η Κίνα του 1980. Η Ινδία είναι ο γίγαντας του 1,5 δισ. κατοίκων, μια τεράστια αγορά από μόνη της, η οποία επίσης έχει στα χέρια της τεχνολογία και πυρηνικά. Όπως η Ρωσία και η Κίνα. Χώρες όπως το Βιετνάμ, η Ινδονησία, η Νιγηρία, το Κογκό, η Νότια Αφρική, το Καζακστάν, η Τουρκία, το Ιράν έχουν αυτοδύναμη πορεία. Και το κυριότερο, είναι ανεξάρτητες παρά τα προβλήματά τους, δεν είναι πλέον αποικίες. Όλες αυτές οι χώρες αντλούν πράγματι ένα σημαντικό μέρος του παγκόσμιου πλούτου. Στο ισοζύγιο αφαιρούνται από την Ε.Ε. και τις ΗΠΑ. Όσα μέτρα, όσες κυρώσεις κατά της Ρωσίας, της Κίνας, του Ιράν ή του Καζακστάν κι αν πάρουν οι δυτικοί, οι ΗΠΑ, πρωτίστως, δεν μπορούν πια να εμποδίσουν την ελεύθερη πορεία αυτών των χωρών ούτε τη μεταξύ τους συνεργασία. Στην Ασία κατοικεί το 60% του παγκόσμιου πληθυσμού, ο οποίος πάει πλέον και αυτός στο σούπερ μάρκετ δημιουργώντας πλούτο και τζίρο πολλαπλάσιο από αυτόν που δημιουργούν οι δυτικές κοινωνίες.

Επομένως, το ερώτημα είναι κρίσιμο: Έχει η παγκοσμιοποίηση όπισθεν;

Η παγίδα του Θουκυδίδη

Η κατάρρευση της Ρωσικής-Σοβιετικής Αυτοκρατορίας, σε συνδυασμό με τη ραγδαία εξέλιξη της ψηφιακής τεχνολογίας, μας έφερε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Στον δυτικό κόσμο ο ενθουσιασμός ήταν μεγάλος, η Αμερική και η Ευρώπη επέβαλαν νέους κανόνες, την απόλυτη απελευθέρωση του παγκόσμιου εμπορίου αλλά και την ασυδοσία του τραπεζικού χρήματος. Τα σύνορα (κάθε είδους όρια και περιορισμοί) έπεσαν. Το 1999 στην Αμερική πανηγύριζαν για τον 21ο αιώνα που θα ήταν... αμερικανικός. Δέκα χρόνια μετά άρχισε να φαίνεται ότι θα είναι… κινεζικός! Ο ενθουσιασμός κόπασε και κάποιοι στην Ουάσιγκτον άρχισαν να σκέφτονται: Μήπως ήρθε η ώρα για την επιστροφή στον κόσμο των περιορισμών; Για έναν νέο διπολισμό (όπως τον σκέφτηκε ο Μπάιντεν);

Μεγάλοι Αμερικανοί αναλυτές, επιστήμονες, ιστορικοί, εμπειρογνώμονες για το Συμβούλιο Ασφαλείας και τον Λευκό Οίκο άρχισαν να γράφουν για τη νέα κατάσταση, τονίζοντας ότι αν η Αμερική επιδιώξει να συγκρουστεί με τις ανερχόμενες δυνάμεις, την Κίνα και τη Ρωσία, θα κινδυνέψει ακόμα και με καταστροφή. Στο προφητικό βιβλίο του «Η παγίδα του Θουκυδίδη» ο Γκράχαμ Άλισον, κορυφαίος πολιτικός επιστήμονας και σύμβουλος Προέδρων, τόνισε ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να πέσουν στην παγίδα στην οποία έπεσαν η αρχαία Σπάρτη και η αρχαία Αθήνα, που πολέμησαν γιατί η Σπάρτη προσπάθησε να ανακόψει τη ραγδαία άνοδο της Αθήνας. Ο πόλεμος κράτησε 30 χρόνια, πόλεις και αποικίες καταστράφηκαν, για να καταστραφούν στο τέλος και οι δυο.

Η διαφορά με παλαιότερες αυτοκρατορικές αντιπαλότητες είναι πως ο σημερινός κόσμος είναι πιο πολύπλοκος από ποτέ. Η τεχνολογική πρόοδος δημιουργεί συνθήκες επικοινωνίας που δεν μπορούν να ελεγχθούν από τα κράτη.

Οι διαφορές του Μπάιντεν με τον Τραμπ

Ο Τζο Μπάιντεν θεώρησε ότι οι ΗΠΑ πρέπει να περιορίσουν με όποιον τρόπο την Κίνα, αλλά και τη Ρωσία. Πρέπει να επανασυσπειρώσουν τον δυτικό κόσμο για να αντιμετωπιστεί η άνοδος της Κίνας. Για να το πετύχει αυτό, έπρεπε να πειθαναγκάσει την Ευρώπη, πρωτίστως τη Γερμανία, να πάψει να συνεργάζεται με τη Ρωσία και σταδιακά με την Κίνα. Τα μέτρα κατά της Ρωσίας και ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία δεν απέδωσαν τα αναμενόμενα.

Φαινομενικά, αυτός που άλλαξε την τακτική του Μπάιντεν (της Αμερικής) σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της παγκοσμιοποίησης είναι ο ιδιόμορφος Ντόναλντ Τραμπ. Ο Τραμπ, παρά τα προβλήματα που προκαλούν οι «ταρίφες» του στην παγκόσμια οικονομία, έχει με το μέρος του τους υπερπλούσιους της Αμερικής, που είναι και από τους πλουσιότερους του πλανήτη. Ο λόγος είναι ότι, σε αντίθεση με τον Μπάιντεν, τα μέτρα Τραμπ δεν τους εμποδίζουν να επενδύουν, να παράγουν και να πουλάνε στην Κίνα, στη Ρωσία, στο Βιετνάμ ή αλλού. Ο Τραμπ θέλει να φέρει επενδύσεις και εργοστάσια πίσω στις ΗΠΑ, αλλά δεν περιορίζει τη δράση του πλούτου πλανητικά. Η πολιτική ενός νέου διπολισμού του Μπάιντεν (αποκλεισμός και απαγορεύσεις των «κακών», όπως η Ρωσία ή η Κίνα κ.ά.) θα έβαζε όλο και νέους φραγμούς στα επενδυτικά κεφάλαια και γενικώς στον υπερπλούτο. Δεν είναι τυχαίο που οι πλουσιότεροι και επιδραστικότεροι [Μασκ, Μπέζος, Ζάκερμπεργκ, Λάρι Πέιτζ και Σεργκέι, Μπριν (Google), ακόμα και ο Μπιλ Γκέιτς] στήριξαν ή συμφώνησαν με τον Τραμπ. Όλοι αυτοί δεν θα άφηναν την πλανητική τους δράση και επιρροή περιοριζόμενοι στη Δύση και αφήνοντας τον υπόλοιπο πλανήτη στην Κίνα, στην Ινδία ή στη Ρωσία.

Τι αποτέλεσμα μπορεί να φέρει ο… ταρίφας Τραμπ θα το δούμε. Είμαστε ακόμα στην αρχή της μεγάλης αναταραχής.